Arquivo do blog
Gloria Fuertes e o 8M: as minusvaloradas
Moitas das últimas escollas para o club de lectura de Monte Alto estiveron centradas na reivindicación de mulleres coñecidas, pero quizais non tan recoñecidas en ámbitos que van máis alá do que os manuais de literatura ou mesmo a crítica nos queren achegar. A primeira foi Emilia Pardo Bazán co seu El encaje roto, unha escolma de relatos contra a violencia de xénero que nos amosou á escritora coruñesa desde unha vertente feminista que moitas persoas descoñecían. Esta semana, a do Día da Muller, é a quenda de Gloria Fuertes.
A todos e todas as asistentes ao club lles soaba o nome da poeta madrileña, pero a meirande parte só a relacionaba con programas da televisión dirixidos ao público infanti (Un globo, dos globos, tres globos ou La mansión de los Plaff, entre outros). Grazas a El libro de Gloria Fuertes, cunha marabillosa edición de Blackie Books que mestura poesía, biografía, fotografía e debuxos da propia autora, puidemos achegarnos a esoutra faceta da Fuertes máis descoñecida, pero non por iso menos valiosa ou de menor calidade: a súa poesía para persoas adultas.
Tivemos ocasión de reflexionar sobre cuestións como por que sempre se relaciona a LIX (Literatura Infantil e Xuvenil), moitas veces considerada un xénero “menor”, coas mulleres. Lembramos tamén a Pardo Bazán, sempre coñecida polo Naturalismo e historica (e convenientemente?) esquecida no eido da súa defensa feminista, e mesmo debatemos sobre artigos que menosprezaban a necesidade de reivindicar as mulleres nas letras porque “xa” existen as mulleres nas letras, coma se para acadar a verdadeira igualdade chegase con facer acto de presenza (por poñer un exemplo, basta con revisar o número de mulleres aos que se lles dedicou o Día das Letras Galegas ao longo da historia: 5 de 59).
E para celebrar este (aínda) tan necesario 8M, basten só as palabras de Gloria Fuertes:
A Jenny
Nadie le ayudó
pero él se hizo mujer
Cantar cantaba,
era la preferida de los hombres del night-club.
Me dijo:
—En toda mi vida
sólo he leído un libro,
el tuyo.
Entonces…
Le acaricié de verdad
sus pechos de mentira.
Gracias, amor
Gracias, amor
por tu imbécil comportamiento
me hiciste saber que no era verdad eso de
“poesía eres tú”.
¡Poesía soy yo!
Me dijeron:
—O te subes al carro
o tendrás que empujarlo.
Ni me subí ni lo empujé.
Me senté en la cuneta
y alrededor de mí,
a su debido tiempo,
brotaron las amapolas.
Porque todo asusta, pero non podemos deixarnos vencer polo medo.
Noelia Darriba: “O Cuarto Propio das BMC é un espazo de liberdade para falar de temáticas feministas”
O Cuarto Propio das BMC é un espazo lector feminista que nace en novembro de 2019 para seguir sumando á rede de clubs de lectura das Bibliotecas Municipais de Coruña.
A miña chegada foi máis ben o empuxón para posta en marcha. Sabía da idea que tiñan desde as bibliotecas de crear un club feminista, un bo complemento para o Centro de Interese de “Xénero e Feminismos” que hai na Biblioteca Ágora, brindáronme a oportunidade de participar na súa creación e nin o pensei, pois son dúas cousas imprescindibles na miña vida: a lectura e os feminismos.
As persoas que integramos o grupo nun inicio fomos 20, o número máximo de prazas que hai por club, e este ano continuamos 12: Cris, Adrián, Noe, Marta, Natalia, Bárbara, Tono, Diego, Lore, Bea, Nuria e eu nun formato online. A modalidade virtual non é tan atractiva como a presencial (non hai o terceiro temo –tomar unhas cañas- despois da sesión) pero, sen dúbida, é unha forma de manter a unión do grupo e poder seguir compartindo lecturas. Así, seguimos reuníndonos unha vez ao mes, concretamente os primeiros mércores, onde partillamos impresións da lectura que corresponda. Mantemos unha dinámica moi horizontal, de feito non hai persoa que dinamice senón que todas imos dando primeiras impresións da lectura e, dependendo da temática, iso lévamos a outras reflexións e outros compartires máis persoais. O ano pasado no formato presencial, rotábamos a figura de dinamizadora para que cada quen probara ese rol podendo adaptalo á súa personalidade e foi moi gratificante; houbo persoas que complementaron o libro con vídeos onde falaba a autora, outras que prepararon algunha dinámica de grupo, etc. O feito de ter unha persoa de xeito rotativo que coide o espazo axuda a transformar as relacións e os vínculos que podan darse; pois aprendemos de cada quen, interiorizamos a responsabilidade que supón coidar e preparar a seguinte reunión e sentímonos coidadas sabendo que cada mes haberá unha persoa que se preocupa por levar mellor preparado o debate: temas a sacar, curiosidades, etcétera sobre o libro. Esa posta en marcha de prácticas feministas, como repartir os coidados entre as persoas do grupo, axuda a interiorizar a importancia de dar visibilidade a ese traballo que pasa desapercibido tantas veces e polo que con forza berraremos nas rúas este 8M baixo o lema: Sen coidados non hai vida.
Ás lecturas do club foron moi diversas: ensaio, novela, banda deseñada, relatos biográficos, poesía,….. e este mes de marzo, mes do teatro, estamos lendo “La casa de Bernalda Alba” de Federico García Lorca que nos fala de roles impostos e opresión pero tamén da loita pola liberdade, seguro que nos dará para moito na vindeira sesión do club. Todas as sesións son diferentes, gardo moi bos recordos da sesión sobre “Luns” con Eli Ríos porque tivemos a gran sorte de que viñera ela a falar do seu libro e foi fantástico, apagaron as luces do Ágora e nós aínda sen querer marchar, ou o relato “A esencia da cidade” de María Reimóndez coa que compartimos unha xuntanza virtual en pleno confinamento. Son moi fan das escritoras que temos aquí e sempre intento propoñer libros delas pois temos unha riqueza literaria impresionante e iso, é un luxo.
En definitiva, O Cuarto Propio das BMC é como, para Virginia Woolf en “Una Habitación Propia”, un espazo de liberdade para falar de temáticas feminista coa escusa de ler un libro, un espazo onde todas as persoas son benvidas porque o único que é necesario é a apertura para poñer en cuestión a orde establecida, unha pequena revolución interna que pode comezar cunha lectura, non é marabilloso
Noelia Darriba García.
Visibilizar o invisible: a perspectiva feminista dos clubs de lectura das BMC
Neste 8M, as Bibliotecas Municipais estamos tentando mostrarvos o noso xeito de “Visibilizar o invisible” a través da nosa labor diaria. Os clubs de lectura somos un exemplo onde podemos incidir, tertulia tras tertulia, no debate sobre os feminismos. E así levámolo facendo ao longo destes anos. Pero é verdade, que nesta última ola, somos todavía máis conscientes da necesidade de ler a máis autoras e de ter presente esta perspectiva á hora de programar lecturas, afrontar temas de debate, propor actividades etc.
Na rede de Bibliotecas Municipais da Coruña puxemos en marcha un club de lectura feminista O cuarto propio, que vén completar o amplo catálogo de accións de promoción da lectura e da igualdade e diversidade que ofrecemos, como o centro de interese Xénero e feminismos ou o club de lectura LGTB QUEERuña.
Pero ademáis, todas as compañeiras e compañeiros que coordinamos clubs de lectura, temos integrada a perspectiva feminista no noso traballo diario: lecturas e espazos de encontro e debate onde reflexionar sobre a procura da igualdade real nas nosas sociedades. E queremos mostrarvos, só como exemplos, e recomendacións lectoras, por suposto!, algúns dos títulos que estamos a ler e comentar nos diferentes grupos de lectoras que integramos os clubs de lectura das Bibliotecas Municipais:
- O club de lectura LGTB QUEERuña está a ler Unha primavera para Aldara de Teresa Moure.
- No club de lectura de cómic o debate céntrase no clásico de Marjane Satrapi: Persépolis.
- Tamén na Biblioteca Forum, o club de lectura fácil: Fiando historias está con Satrapi, neste caso falan do cómic: Pollo con ciruelas.
- As compañeiras da Biblioteca Sagrada Familia coméntannos que veñen de ler e comentar conto a conto El encaje roto de Emilia Pardo Bazán. Moito imos ler e falar sobre ela este ano, Centenario de Dona Emilia.
- No club de lectura de Durán Loriga están lendo Vi. Una mujer minúscula de Kim Thúy.
- O club de lectura de Estudos Locais comentan a novela Memoria do silencio de Eva Mejuto.
- Nos clubs de lectura da Biblioteca Os Rosales, Café con libros, levamos unha media de 8 libros de autoras por 2 de escritores no que vai de curso 2020-2021. Neste mes estamos a traballar a obra de Begoña Caamaño Circe ou o pracer do azul, así que a persectiva feminista non pode estar en mellores mans que nas de Begoña e a súa revisión da mitoloxía dende o punto de vista das mulleres. Este tema da para mostra! Pronto a teremos lista.
- As compañeiras da Biblioteca Ágora coméntannos que elas traballan cada día pola igualdade, fuxindo un pouco dos “días de”, centrándose na nosa capacidade de incidir nos debates que importan á sociedade co traballo bibliotecario ao longo do curso.
- E xa para rematar este percorrido por diferentes grupos de lectoras, Antía Yáñez, coordinadora do club da Biblioteca Monte Alto escríbenos o seguinte texto, a raíz do modo en que elas traballan:
Moitas das últimas escollas para o club de lectura de Monte Alto estiveron centradas na reivindicación de mulleres coñecidas, pero quizais non tan recoñecidas en ámbitos que van máis alá do que os manuais de literatura ou mesmo a crítica nos queren achegar. A primeira foi Emilia Pardo Bazán co seu El encaje roto, unha escolma de relatos contra a violencia de xénero que nos amosou á escritora coruñesa desde unha vertente feminista que moitas persoas descoñecían. Esta semana, a do 8 de marzo Día da Muller, é a quenda de Gloria Fuertes.
El encaje roto (Emilia Pardo Bazán) e Senlleiras (Antía Yáñez) para celebrar o 25N
Durante as últimas semanas, nos clubs de lectura das bibliotecas de Monte Alto e Estudos Locais puidemos ler dúas das obras recomendadas na guía de lectura #Tidecides: El encaje roto, de Emilia Pardo Bazán, e Senlleiras, de Antía Yáñez.
El encaje roto, Emilia Pardo Bazán
El encaje roto é unha escolma de relatos da coruñesa onde o fío condutor é a violencia contra as mulleres en todas as súas formas: de pais a fillas, de prometidos a prometidas, de marido a muller, desde a propia sociedade… Foi unha lectura que impactou moito ás lectoras e lectores, xa que non coñecían esa vertente feminista e reivindicativa de Pardo Bazán. Dixeron dela:
La violencia, venga de donde venga, es lo peor del ser humano. Pero cuando es de padres a hijas/os es una aberración. Al leer este libro pensé que seguimos igual que en tiempos de doña Emilia Pardo Bazán. Sólo hay que mirar lo que ocurre a nuestro alrededor.
Marta López Castro, asistente ao club de lectura de Monte Alto.
Mientras que la cultura albergue, una enseñanza privilegiada masculina, la mujer seguira siendo “carnada” de esta.
Elena Seisdedos, asistente ao club de lectura de Monte Alto.
O libro deu pé para a reflexión sobre a forma en que se ensinan os clásicos da literatura na escola, xa que nunca nos falaron do feminismo de Pardo Bazán, unha adiantada que en 1909 xa escribira un relato titulado, precisamente, La feminista. Ademais, tamén puidemos debater sobre se, tal e como se afirma ultimamente, as novas xeracións veñen máis machistas que antano. Aquí podedes descargar e ler o “I Informe Jóvenes y Género. La (in)consciencia de equidad de la población joven en España”, realizado polo Centro Reina Sofía sobre Adolescencia y Juventud de Fad, Banco Santander e Telefónica. Nel aparecen cifras como que o 56% das persas novas, sobre todo varóns, resístense a recoñecer a desigualdade, fronte a un 44% que se amosa militante fronte ao machismo (extracto de La Vanguardia).
Senlleiras, Antía Yáñez
A pesar do visto ata agora, a experiencia da autora de Senlleiras é outra. Nas súas visitas polos centros de ensinanza galegos grazas á súa obra, atopa que as novas xeracións están moito máis concienciadas hoxe en día sobre esta problemática que hai anos. Quizais a cuestión sexa que aínda non se fai todo o fincapé necesario na violencia psicolóxica, centrándonos case sempre na física, visible a simple vista. Ademais, as novas tecnoloxías fixeron agromar situacións machistas que antes non existían e das que aínda non se falou o suficiente.
En Senlleiras conflúe a vida de dúas mulleres de dúas épocas moi diferentes, Alana, comezos do s. XX, e Alda, influencer. Ambas son vítimas da violencia machista, e ao longo do libro podemos observar como esta se desenvolve, sen esquecer ese punto de misterio que é común na obra da autora burelá.
Pero, quen mellor que os e as asistentes aos clubs de lectura para falarnos deste libro?:
Compré Senlleiras este pasado Agosto en la feria del libro recomendado por el librero de la caseta, ya le había comprado en ediciones anteriores y siempre acertó al aconsejarme. Con Senlleiras dijo “é de unha autora nova”. Compré y leí el libro sin saber que conocía a la autora. Meses más tarde, Antía nos habló de su libro y quedé sorprendida por cómo una mujer tan joven,describe con tanto acierto (tristemente) el maltrato. Cómo puede ser que dos vidas del pasado y del presente tengan tanta semejanza. Las historias son bonitas a pesar de la dureza, el amor, la ignorancia, el clasismo, todos muy bien reflejados. Es muy gratificante reconocer nuestra Coruña en estas páginas y a la vez asombrarse por esos hechos desconocidos para muchas coruñesas como yo. Senlleiras es un libro ágil, ameno y que te deja un amargo sabor cuando lo terminas, quizás por el tema tratado y por la reflexión que se hace, “que poco hemos avanzado”, quizás por la pena de terminar un libro que te ha encantado.
Ángeles Massa, asistente ao club de lectura de Estudos Locais.
Senlleiras é una novela intensa, valente, e reivindicativa. Nembargantes, amena e de lectura fácil.
Marcial Fraga, asistente ao club de lectura de Estudos Locais.
Es una novela ágil y fácil de leer, hecho que contribuye a que su lectura se haga, a veces, compulsiva.
Asun Vivanco, asistente ao club de lectura de Estudos Locais.
Aunque el hilo conductor es la violencia de género pone de manifiesto muchas experiencias y emociones de los personajes tan bien definidos: los silencios, la soledad, los secretos, la amistad, las diferencias de clases, el amor por la naturaleza, la frialdad en algunas relaciones… Y todo dentro de un marco especial: Galicia.
Entrelaza perfectamente realidad con ficción; siglo XX con siglo XXI. Cada pieza encaja perfectamente en su lugar y pone en marcha un relato- puzle misterioso extraordinario.
Es una novela que precisó de mucha investigación y trabajo. Un lenguaje rico y perfecto, respetando el gallego de cada época.
Se la recomiendo a todo el mundo, lo pasas bien y a veces, mal. Te hace pensar.
Na obra tamén se intenta rescatar do esquecemento figuras feministas importantes da nosa historia coma a de Corona González, muller da que case nada se sabe máis alá dos artigos que escribiu para Céltiga ou A Nosa Terra, entre outros. Nesta última escribe sobre dous temas predominantes: a emigración e saudade de Galicia e a necesidade de educación das mulleres. Ademais, cabe salientar que na época eran moi poucas as mulleres que escribían en xornais e revistas, non digamos xa se o facían en galego. A teoría máis estendida era a de que Corona González fora a viúva de Ramón González, tal e como se afirma no libro, escrito no 2017. Non obstante, no ano 2018 o blog Biosbardia fálanos de que en realidade existiron dúas Coronzas González coetáneas, Corona González Estévez (xornalista) e Corona González Santos (viúva de Ramón González).
Corona González Estévez, foto de Aurelio Blanco Trincado en Somos Comarca
Corona González Santos e Ramón González. Colección particular, sacado de Corona González Santos e Ramón González: un matrimonio de mecenas, de Celia Castro.
Pero, igual que había persoas que defendían a educación e a cultura das mulleres nesa época, tamén había outras que avogaban por todo o contrario. É o caso de Nóvoa Santos, cuxo nome leva unha rúa da Coruña. Foi un afamado médico galego, renovador da patoloxía xeral do país grazas ao seu libro Manual de patología general. Porén, e a pesar da súa ideoloxía progresista, formou parte do conxunto de médicos positivistas que defendían posicións antifeministas “con base científica”, publicando obras como La Indigencia espiritual del sexo feminino. Las pruebas anatómicas, fisiológicas y psicológicas de la pobreza mental de la mujer. Su explicación biológica (1908), que podedes consultar aquí na súa totalidade, e La mujer, nuestro sexto sentido y otros esbozos (1929). En ambas pretende xustificar con razóns biolóxicas a inferioridade da muller. Non foi o único: persoeiros como José Gómez Ocaña ou Gregorio Marañón tamén defenderon estes postulados. Ademais, foi elixido deputado na II República pola Federación Republicana Gallega, chegando a defender nas Cortes que non debía concedérselle o voto á muller nos seguintes termos:
¿Por qué hemos de conceder a la mujer los mismos títulos y los mismos derechos políticos que al hombre? ¿Son por ventura ecuación? ¿Son organismos igualmente capacitados? (…) La mujer es toda pasión, toda figura de emoción, es todo sensibilidad; no es, en cambio, reflexión, no es espíritu crítico, no es ponderación. (…) Es posible o seguro que hoy la mujer española, lo mismo la mujer campesina que la mujer urbana, está bajo la presión de las Instituciones religiosas; (…) Y yo pregunto: ¿Cuál sería el destino de la República si en un futuro próximo, muy próximo, hubiésemos de conceder el voto a las mujeres? Seguramente una reversión, un salto atrás. Y es que a la mujer no la domina la reflexión y el espíritu crítico; la mujer se deja llevar siempre de la emoción, de todo aquello que habla a sus sentimientos, pero en poca escala en una mínima escala de la verdadera reflexión crítica. Por eso y creo que, en cierto modo, no le faltaba razón a mi amigo D. Basilio Alvarez al afirmar que se haría del histerismo ley. El histerismo no es una enfermedad, es la propia estructura de la mujer; la mujer es eso: histerismo y por ello es voluble, versátil, es sensibilidad de espíritu y emoción. Esto es la mujer. Y yo pregunto: ¿en qué despeñadero nos hubiéramos metido si en un momento próximo hubiéramos concedido el voto a la mujer? (…) ¿Nos sumergiríamos en el nuevo régimen electoral, expuestos los hombres a ser gobernados en un nuevo régimen matriarcal, tras del cual habría de estar siempre expectante la Iglesia católica española?
Discurso de Nóvoa Santos no debate sobre o voto feminino en España. Extraído de Wikipedia.
Non obstante, no seu equipo médico traballou con mulleres coma Elisa e Jimena Fernández de la Vega e mesmo fomentou as súas carreiras científicas, polo que a súa misoxinia é canto menos incoherente.
Afortunadamente, o movemento feminista e a loita contra a violencia machista experimentou un gran avance nos últimos anos, aínda que queda moito por facer.
Para María Jesús, asistente ao club de lectura de Monte Alto, estes dous libros son:
Una muestra de lo que puede causar el afán de dominar a otra persona hasta anularla como ser humano y los recursos que aún hoy la sociedad le brinda para seguir haciendo
María Jesús Carril.
Desde os clubs de lectura de Monte Alto e Estudos Locais, o noso desexo é que o 25N deixe de celebrarse pronto, pois isto significaría a erradicación total da violencia contras as mulleres do mundo.
Voltamos con… La mujer habitada
Tras o verán, que parecía a fin do pesadelo, comprobamos que non estabamos exentos de unha nova embestida e volvemos a padecer o incremento no número de contaxios por Covid-19. As Bibliotecas Municipais da Coruña foron abrindo, con cautela, os seus servizos á cidadanía. Sen présa pero sen pausa, as bibliotecas retornan ao seu lugar, xunto aos seus usuarios, recibindo os alentos e colaborando para facer un pouco máis levadeira esta impensable pandemia que nos tocou vivir.
Na biblioteca Sagrada Familia comezamos outubro coa volta ás sesións presenciais do club de lectura. Unha vez establecidas as distancias de seguridade, os grupos estables de participantes e as medidas de hixiene, todos estabamos desexando volver a vernos as caras, poder acompañarnos. As redes sociais poden axudar á comunicación pero nunca substituirán as miradas cara a cara, os sorrisos cos ollos (xa que as máscaras non nos deixan ver os dentes) e o ton das voces nos comentarios. Os clubs de lectura naceron para facer compartido o pracer da literatura, para achegar persoas diversas en torno a este obxecto e necesidade comúns, e por aquí continuamos facendo valer esa proposta.
Como primeira lectura deste novo curso seleccionamos La mujer habitada da nicaragüense Gioconda Belli, unha novela de aventuras con píntegas de realismo máxico que nos sitúa na cidade imaxinaria de Faguas nun tempo indeterminado que parece rondar a década dos 70. Protagonizada por dúas mulleres fortes e empoderadas, vivindo en épocas moi distintas ambas teñen que loitar pola liberdade, a propia e a dos que as rodean.
Lavinia é unha arquitecta nova, formada en Europa, que retorna ao seu país coa esperanza de poder construír a súa vida á marxe das convencións da sociedade á que pertence. Revelada contra ese mundo de inxustizas sociais non atopa o seu sitio a carón dos que sempre a acompañaron, a súa visión do mundo está moi afastada da que se espera nunha rapaza da súa clase. A relación con Felipe proporciónalle a perspectiva que lle faltaba para comprender a realidade do país, o seu compromiso vai máis alá do medo e lévaa a vivir experiencias que nunca imaxinou.
Itzá é a segunda protagonista. Atravesa o tempo e entra a formar parte da vida de Lavinia, aínda que non sexa consciente desta conexión. Itzá viviu a chegada dos conquistadores españoles, participou na rebelión contra as masacres, os roubos e os enganos aos que someteron ao seu pobo, e agora ve como a vida das mulleres actuais tampouco está exenta de soidade, sacrificios, loitas e medos. Moito cambiou o mundo desde que ela non o habita pero as mulleres continúan traballando polo seu lugar e someténdose infinidade de veces aos designios do “establecido”.
O contexto no que se desenvolve a novela parece reflectir a loita do Frente Sandinista de Liberación Nacional (FSLN) de Nicaragua, do que a propia autora formou parte, ata o derrocamento de Anastasio Somoza como presidente do país e a fin da dinastía da súa familia. A distancia entre clases sociais, o goberno militarizado e a impasividade das clases altas ante a extrema pobreza das baixas están presentes ao longo de toda a novela. Estes feitos non deixan indiferente a Lavinia e desde a súa posición privilexiada colabora coa loita superando todos os prexuízos.
Gioconda Belli
A autora posúe unha posición privilexiada para falar da historia recente do seu país. Feminista, activista, periodista e política, traballou toda a súa vida do lado da liberdade, intentando derrocar aos opresores e construíndo unha Nicaragua igualitaria. Durante a ditadura participou activamente no FSLN realizando todo tipo de traballos, desde facer de correo clandestino ata buscar apoios estratéxicos en Europa. Tras o triunfo da Revolución Sandinista desempeña varios cargos de goberno ata a súa renuncia no 1990.
Casada en tres ocasións e nai de catro fillos, a súa carreira literaria comezou da man da poesía, xénero polo que acaba de recibir o premio Gil de Biedma 2020 por El pez rojo que nada en el pecho, inédita polo de agora. Desde o seu primeiro poemario, Sobre la grama, editado en 1972, xa son doce as obras poéticas publicadas da autora, a maior parte delas en varios países. Na Rede de Bibliotecas Municipais da Coruña contamos con Fuego soy, apartado y espada puesta lejos, Apogeo, El ojo de la mujer e Escándalo de miel.
A novela que nos ocupa é a primeira da autora, editada por vez primeira na décado dos 80, pero non por iso menos trascendente. Seguíronlle Sofía y los presagios e Waslala na década dos 90 e xa nos 2000 El pergamino de la seducción, El infinito en la palma de la mano, El país de las mujeres, El intenso calor de la luna e Las fiebres de la memoria, a maioría delas tamén dispoñibles no catálogo das BMC xunto ás obras doutros xéneros. El taller de las mariposas é un conto infantil publicado xa en 1987 e que foi traducido ao alemán, holandés e italiano. Plasmou as súas vivenzas dentro do sandinismo na obra El país bajo mi piel, memorias de amor y de guerra, que editou Plaza&Janés en España en 2001 e tamén se publicou noutros idiomas e países ese mismo ano.
Na sesión deste luns comentaremos o remate desta novela. Xa na anterior reunión nos aportou boas reflexións sobre o papel da muller, a súa dependencia e independencia dentro da sociedade, o que se espera dela e o que está disposta a facer para reivindicar o lugar que cada unha de nós consideramos que nos corresponde. Foron recoñecidas na tertulia as expresións do país, tan ben reflectidas na narración, e que tanto axudan a crear o ambiente no que se desenvolve a acción. Sen dúbida é unha lectura interesante, polo tema, pola forma, polo contido. Pese a estar escrita na década dos 80 non resulta anacrónica na actualidade, hoxe continúa a manterse como lectura recomendable. Pechamos xa este capítulo para comezar un novo dedicado ao mestre Miguel Delibes, no ano do seu centenario, coa lectura (ou relectura) de El hereje que, sen dúbida, tamén nos reportará boas conversas no club.
Despedímonos ata a próxima, boas lecturas a todos!!
María Reimóndez únese aos clubs para #DesconfinarALingua
Dentro da iniciativa #DesconfinarALingua, o xoves 14 de maio terá lugar un encontro virtual con María Reimóndez en torno ao seu relato “A esencia da cidade“, de descarga libre e gratuíta na web de Xerais.
O relato, autobiográfico e con vocación de ser utilizado nos centros de ensino para traballar a igualdade, foi ofrecido en descarga libre poca editorial con motivo do Día Internacional contra a Violencia Machista no ano 2016.
Podo dicir sen temor a equivocarme que todas as mulleres que coñezo –e son moitas, de diferentes países do mundo– padecen ou padeceron diferentes tipos de violencia ao longo da súa vida. Esta dura realidade agóchase na nosa sociedade cun discurso de silencio e culpabilización, co medo a falar, co estigma.
No blog do club #QUEERuña, organizador do encontro, veñen de publicar unha entrevista coa autora como anticipo ao encontro. Non a perdas!
Vídeo da sesión virtual dos clubs con Marta Sanz e “Sherezade en el búnker”
Case 60 integrantes de clubs de lectura da Rede de bibliotecas participaron nunha sesión virtual con Marta Sanz arredor do relato “Sherezade en el búnker” (de descarga libre e gratuíta), creado polo autora durante a pandemia e sobre o confinamento.
Imaxe extraída de elcultural.com
A intención orixinal de Sanz cando comezou a escribir este relato era dar resposta a unha petición dunha pequena editorial de elaborar unha serie de historias breves baseadas na personaxe de Sherezade. Comezou a crealo durante o estado de alarma, e o resultado foi, nas súas propias palabras, “unha historia breve co confinamento de fondo que intenta aliviar e facer que a xente poida sorrir e, ao tempo, visibilizar un problema social que vai seguir estando aí durante a pandemia, e que vai permanecer cando todo isto remate“.
Marta Sanz é unha escritora de enorme potencia e cun amplo número de libros publicados e, algún deles, dispoñibles en eBiblio Galicia: Tsunami: miradas feministas; Amor fou, Clavícula ou a sua recentísima pequeñas mujeres rojas, obra coa que pecha a triloxía iniciada con Black, black, black e continuada por Un buen detective no se casa jamás (tamén dispoñibles no catálogo das bibliotecas para cando a situación permita volver facer uso deles).
Mentres tanto, convidámoste a ler a entrevista que lle fixemos recentemente no blog do club LGTB QUEERuña e tamén a que te acomodes no teu rincón favorito e vexas a gravación desta sesión na que cada club plantexou as súas preguntas.
Que che pareciu a experiencia? Organizamos unha nova sesión conxunta?
Se nunca participaches nun club de lectura, quizás isto te anime a facelo. Que opinas?
Tea Rooms, de Luisa Carnés
Durante as pasadas sesións do club de lectura de Monte Alto prestamos especial atención ás obras de escritoras, moitas veces invisibilizadas por mor do seu sexo, coma foi o caso de Luisa Carnés.
Luisa Carnés naceu en Madrid en 1905 no seo dunha familia moi humilde, feito que definiría a súa obra. Sendo a maior de seis, tivo que abandonar a escola con 11 anos e comezar a traballar. Foi autodidacta e buscou na literatura refuxio á miseria do seu arredor. Comezou lendo folletíns e novelas baratas e pouco a pouco chegou a autores coma Cervantes ou os rusos Dostoievski e Tolstói, referentes para ela.
Imaxe de Luisa Carnés como portada do seu libro Trece Cuentos
De 1926 a 1929 aparecen na prensa os seus primeiros catro contos, algo pouco común para persoas alleas ao mundo da cultura. En 1928 publica a súa primeira obra, Peregrinos de Calvario, que recibe moi boas críticas (chegan a dicir dela que é «posiblemente la mejor narradora del 27»). En 1930 aparece a segunda, Natacha, que colleita iguais éxitos. Nesa época comeza a traballar na CIAP (Compañía Iberoamericana
de Publicaciones), onde coñece o seu primeiro marido e pai do seu único fillo.
No verán de 1931, a CIAP pecha e Luisa emigra a Alxeciras coa familia do seu home, na espera de mellorar a súa situación económica. Nunca deixa de escribir, pero terá que compaxinalo con outros traballos. En 1932 regresa a Madrid, xa separada, e comeza a traballar de camareira-dependenta nun céntrico local de hostalería, o que será o xerme do seu terceiro libro, Tea Rooms (Mujeres obreras), publicado en 1934. Grazas, de novo, á boa acollida recibida pola crítica, ábrenselle as portas dos xornais e comeza a traballar de xornalista de forma continuada, colaborando en medios como Estampa ou Crónica.
Foi militante do PCE e ao estalar a Guerra Civil escribiu artigos e obras de teatro defendendo a República. Finalmente, en 1939 remata exiliada en México, previo paso por Francia. Alí vive ata a súa morte prematura en marzo de 1964 nun accidente de coche, do que se salvan o seu segundo marido e o seu fillo.
A súa obra abrangue unha decena de novelas, uns sesenta contos, tres pezas de teatro e
centenares de crónicas.
A SOMBREIREIRA DAS SINSOMBREIRO
Nos últimos tempos, estase a facer un traballo de recuperación dos traballos das mulleres contemporáneas á coñecida como Generación del 27. Grazas sobre todo á labor da cineasta Tània Balló, nomes coma o de María Teresa León, Rosa Chacel, María Zambrano ou a galega Maruja Mallo comezan a soar con forza. Son coñecidas como Las sin sombrero por unha anécdota que a mesma Maruja Mallo conta:
Un día se nos ocurrió a Federico, a Dalí, a Margarita Manso y a mí quitarnos el sombrero porque decíamos que parecía que estábamos congestionando las ideas y, atravesando la Puerta del Sol, nos apedrearon llamándonos de todo.
Non obstante, Luisa Carnés é a esquecida entre as esquecidas, xa que a súa obra e memoria non foi rescatada co resto de mulleres desta xeración. Algo lóxico: mentres elas andaban na Porta do Sol, Luisa estaba traballando no taller de sombreiros de súa tía para sustentar a familia. Todo un paradoxo.
Na presentación de 13 cuentos, segundo libro de Luisa Carnés publicado por Hoja de Lata, a escritora Laura Freixas expuxo a posibilidade de que este conxunto de mulleres puidese ser denominado Grupo del 26, data de inauguración del Lyceum Club Femenino, en contraposición ao do 27, integramente masculino.
Reparando el olvido, foto de Wikimedia Commons
Luisa Carnés diferénciase do resto dos e das súas coetáneas porque era de clase social baixa e sen formación regrada. Se a isto se lle une o feito de nacer muller e que apoiou a República tras comezar a Guerra Civil, entón pódese explicar o porqué da súa invisibilización. Tal e como di Becerra Mayor, profesor de Literatura na Universidad de Lieja e artífice de que a editorial Hoja de Lata descubrise a Luisa Carnés:
Luisa Carnés ha sido triplemente olvidada: por comunista, por exiliada y por mujer.
En Tea Rooms o primeiro que chama a atención desta novela é que a pesar de ser escrita entre 1932 e 1933 a súa temática parece estar en plena vixencia. É unha novela de marcado carácter social e feminista (sen usarse apenas en España ese concepto naquela época) na que se plasma a vida das mulleres de clase baixa do Madrid dos anos 30. A autora procura o xurdimento dunha nova muller, tal e como di Antonio Plaza no epílogo: a que busca a emancipación a través do traballo, pero un traballo digno. Tal e como se pode ler no libro:
Pero también hay mujeres que se independizan, que viven de su propio esfuerzo, sin necesidad de “aguantar tíos”. Pero eso es en otro país, donde la cultura ha dado un paso de gigante; donde la mujer ha cesado de ser un instrumento de placer físico y de explotación; donde las universidades abren sus puertas a las obreras y a las campesinas más humildes. Aquí, las únicas que podrían emanciparse por la cultura son las hijas de los grandes propietarios (…); precisamente las únicas mujeres a quienes no les preocupa en absoluto la emancipación, porque nunca conocieron los zapatos torcidos ni el hambre”.
As protagonistas:
MATILDE: rapaza de familia de clase baixa que non quere pregarse ao que a sociedade manda para unha “muller decente”.
ANTONIA: a máis veterana. Cre que quen alza a voz é quen máis perde.
A ENCARGADA: non ten nome. Coqueta e insinuante cos clientes, cruel coas subordinadas.
LAURITA: afillada do dono.
PACA: beata encargada dos sándwichs.
FELISA: “alegre y frívola (…). Poca estatura y forma varonil. Pecho y caderas planos”.
ESPERANZA: a asistenta. “Sucia, huraña y soez”.
TRINI, PACA, MARTA, CLARA… Mulleres con personalidade propia e diferenciada.
Outros: Cañete, “El Ogro”, Paco, Pietro…
Luisa Carnés reivindica en toda a obra a emancipación das mulleres, sobre todo dos pais, maridos, patróns e confesores. Somos persoas de noso. Para iso, di, é esencial a cultura e a educación, pero como diría Virginia Wolf, necesitamos “un cuarto propio” (diñeiro). Carnés explícao así:
Aquí, las únicas que podrían emanciparse por la cultura son las hijas de los grandes propietarios, de los banqueros, de los mercaderes enriquecidos; precisamente a aquellas que no les preocupa la emancipación, porque nunca conocieron los zapatos torcidos ni el hambre, que engendra rebeldes.
En xeral, unha obra ben acollida polos e polas asistentes ao club de lectura de Monte Alto que lles serviu para coñecer unha descoñecida das letras hispánicas.
Memorias de un Solterón de Emilia Pardo Bazán
En el Club de los Lunes de la Biblioteca Forum Metropolitano hemos elegido “Memorias de un solterón” de Emilia Pardo Bazán, para nuestra próxima lectura.
El planteamiento feminista y el nivel educativo que la mujer recibía en la época son sin duda dos constantes que ocupan gran parte de la novela. De aquí que el personaje principal Feita reencarne el papel de la mujer ideal, de aquella que es capaz de superar las barreras impuestas por la sociedad a través del estudio. Feita rechaza que el destino de la mujer venga determinado por el hombre, que el único camino factible sea irremisiblemente el matrimonio, o a la formación de un hogar. Y frente a ella el protagonista masculino don Mauro Pareja
«Soy solterón, y lo soy con deliberado propósito y casi diría que por convicción religiosa»
Personaje que nos introduce en la profunda tranformación que está experimentanto el papel de la mujer en la sociedad, y que cambiará por completo sus convicciones cuando conozca a Feíta. También en la obra podemos contemplar como la autora Emilia Pardo Bazán exterioriza su juicio personal acerca de sus coetáneos y de los sucesos que acontecían a su alrededor y deja entrever su necesidad sentida de poner unas nuevas directrices a la sociedad de finales de siglo XIX. Más concretamente, refleja el esfuerzo de Doña Emilia por erradicar el sexismo de la época. De hecho, la crítica dice que el escaso éxito que tuvo en su día la novela es evidente ya que su componente feminista fue un elemento que jugó en contra del propio relato. Una obra que había estado tan silenciada y eclipsada, sin duda, por los otros trabajos de Pardo Bazán. De hecho, la publicación de Memorias de un solterón ha sido escasa, pues desde la edición de 1911 la novela sólo ha sido recogida en dos ocasiones más, siendo así difícil el acceso a la obra.
La autora
Emilia Pardo Bazán (A Coruña 1851-Madrid 1921) Desde el punto de vista personal, Emilia Pardo Bazán ha llegado a su madurez cuando escribe “Memorias de un solterón”. En 1896, fecha de su publicación, es una mujer independiente, dedicada a la literatura. Decidida a afrontar las experiencias que le depare el destino guiada por su criterio y conciencia. Memorias de un solterón pertenece a una nueva etapa literaria que los críticos distinguen después de aparecer sus novelas más naturalistas. La autora idea un plan novelístico similar al que Balzac, Zola o Galdós llevado a la práctica. En su caso, las novelas se centran en describir y analizar las relaciones entre hombre y mujer, y la institución que las regula: el matrimonio. A través de los personajes femeninos, da entrada a sus ideas sobre la situación de la mujer en su época, ya desenhebradas en multitud de ensayos publicados, analizando especialmente la problemática de las jóvenes que pertenecen a la llamada clase media.
En el trailer de la película se pueden ver reflejados los rasgos más característicos de su personalidad
Y en las Bibliotecas Municipais de A Coruña podeis encontrar muchas de sus obras:
- La Tribuna
- Insolación
- La quimera
- Un destripador de antaño y otros relatos
- La cuestión palpitante
- Los Pazos de Ulloa
Una habitación propia
En el Club de los Lunes de la Biblioteca del Forum Metropolitano se ha vuelto a reunir de nuevo para comenzar la lectura de Una habitación propia de Virginia Woolf.
El libro es un ensayo sobre la condición femenina. La autora expone sus reflexiones sobre el papel de la mujer en la sociedad y en especial en la literatura como escritora. En 1928 a Virginia Woolf le propusieron dar una serie de charlas sobre el tema de la mujer y la novela. Y planteó la cuestión desde un punto de vista realista, valiente y muy particular.
Una pregunta: ¿qué necesitan las mujeres para escribir buenas novelas? Una sola respuesta: independencia económica y personal, es decir, Una habitación propia.
Y es con esta ironía tan suya que va haciendo libro la relación de la mujer con la novela a lo largo de la historia, tanto su ausencia antes de su época como la dificultad de encontrar a alguien como ella después de sí misma. Una habitación propia constituye toda una declaración de principios por parte de la autora y es, sin duda, uno de los textos reivindicativos más famosos de la literatura feminista.
Lo primero que sorprende al lector, es el estilo tan directo que utiliza la escritora, como si estuviera describiendo en directo sus pensamientos. A la vez que escribe el ensayo, Woolf narra sus procesos mentales creativos, los caminos errados que ha seguido antes de llegar a las conclusiones definitivas y las dificultades superadas a la hora de abordar una temática que en aquellos años todavía estaba casi inédita.
Son muchos los repliegues psicológicos y sociales implicados en este ensayos; fascinantes los matices históricos que hacen que el tema de la condición femenina y la enajenación de la mujer en la sociedad no haya perdido ni un ápice de actualidad.
Virginia Woolf
Adelina Virginia Stephen, nació en Londes el 25 de enero de 1882 en el seno de una familia culta y aristocrática.
Su niñez fue bastante difícil, primero perdió a su madre, luego murió su hermana Stella, y durante todos esos años sufrió abusos sexuales por parte de sus hermanastros. Cuando murió su padre, en 1905, antes de que Virginia cumpliera los 23 años, la joven escritora ya había tenido su primer intento de suicidio. Sin embargo, siguió adelante y continuó su vida dentro del mundo de la literatura.
Así fue parte del denominado Grupo de Bloomsbury, el que era frecuentado por escritores ilustres Allí, en el Grupo de Bloomsbury, Virginia conoció a su esposo, Leonard Woolf. En el año 1912 contrajo matrimonio con el economista y ensayista político Leonard Woolf, miembro también del Grupo de Bloomsbury, con quien fundó en 1917 Junto a él llevaron adelante la editorial Hogarth Press.
Dos años antes había publicado su primer trabajo como novelista, Viaje De Ida(1915) y más tarde, Noche y Día (1919), obras destinadas a romper con todos los esquemas, obras imaginativas y suavemente revolucionarias (más que llenas de libertad, carentes de represión). Sus tendencias bisexuales también le llevaron a tener relaciones con mujeres, entre ellas, la escritora Vita Sackville-West, a quien le dedicó el libro Orlando.
Hay que aclarar que toda la vida de Virginia Woolf estuvo marcada por el trastorno psiquiátrico que padeció, enfermedad que hoy conocemos como Trastorno Bipolar y que sumía a la escritora en hondas depresiones y luego en períodos maníacos. En una de esas depresiones, Virginia Woolf fue hasta un río cercano a su casa, puso piedras en sus bolsillos y terminó con su vida ahogándose. Dejó una carta para su hermana y otra para su querido esposo. A nosotros nos dejó sus obras.
