Category Archives: Xeral
Club Luns Fórum: as nosas lecturas para despedir o ano
Despois dun 2020 onde a virtualidade estivo moi presente en moitas dos clubs de lectura do país xa que tiveron que reinventarse para poder continuar coas súas sesións semanais, o comezo deste outubro chegaba moi alentador e con el a volta ás tan ansiadas sesións presenciais.
Despois destes cases tres meses queremos compartir convosco as lecturas que partillamos no club de Lectura dos Luns de Fórum. Comezamos cunha lectura que tiñamos pendente do ano pasado, Arenas movedizas de Nella Larsen, publicada no ano 1928 e que se enmarca dentro do movemento chamado o «Renacemento de Harlem», un florecemento da arte negra que se dou nese barrio nos anos 20 do século pasado. Coñecemos a vida da mulata Helga Crane, cunha chea de puntos en común coa biografía da autora. Unha muller que busca un destino de liberdade e autorrealización entre dous mundos, o aínda axfisiante de Estados Unidos e a libre Dinamarca, que a condena para ser un paxaro exótico que admirar. Logo coñecerá o consolo doce, cómodo e anestesiante da relixión, a maternidade e a súa peripecia vital finalizará cun desenlace revelador e inapelable. É unha das mellores novelas dese período e que aborda como temáticas centrais a dobre opresión que sofren as mulleres negras estadounidenses, primeiro por ser negras e segundo, por ser mulleres.
Continuamos cunha novela intimista, de familia e psicolóxica, porque todo iso é La casa del padre de Karmele Jaio quen define a súa obra como unha novela sobre as relacións humanas e sobre todo o invisible que rodea esas relacións. Unha novela triangular onde cada protagonista fai seu cada un dos capítulos: Ismael, escritor que atravesa unha crise tanto profesional como vital e que por diversas circunstancias lle toca coidar do seu pai, un proceso de tempo no que reflexionará sobre o modelo de home que tivo dende a infancia; Jasone, a muller de Ismael tamén escritora e agora reconvertida en bibliotecaria, ela é quen axuda ao seu marido coas correccións das súas novelas e chega a un momento da súa vida no que decide volver a escribir ou se cadra en realidade nunca deixou de facelo; Libe, a irmá de Ismael e amiga da infancia de Jasone que agora vive en Berlín pero que voltará para coidar do pai e con ela inevitablemente volverán os recordos e as vivencias de xuventude.
A través da novela vemos unha evolución, case un crecemento persoal de Ismael pero sobre todo somos capaces de ver a mesma realidade pero vivida dende o punto de vista dos tres personaxes onde inflúe a familia, o nivel cultural pero sobre todo o xénero.
E como non, co pretexto de que se lle concedeu o Premio Princesa de Asturias das Letras 2021, metémonos de cheo no universo do escritor e periodista francés Emmanuel Carrére de quen o xurado do galardón declarou:
«ha construido una obra personalísima generadora de un nuevo espacio de expresión que borra las fronteras entre la realidad y la ficción»
A acta reflexa, ademáis, que os seus libros:
«contribuyen al desenmascaramiento de la condición humana y diseccionan la realidad de manera implacable».
Seguindo as indicacións dos expertos de quen non coñece a Carrere non comece por Yoga, penso que non puidemos facer mellor elección ao decantarnos por De vidas ajenas. Falamos dunha novela real ou unha novela de non ficción a través da cal Carrere enfróntanos á dor pola perda, ao baleiro que deixa quen se vai e ás diversas formas de encarar esa dor. Trátase dun encargo dos protagonistas para que escriba unha historia onde relate os acontecementos da morte dun fillo para os seus pais e a morte dunha muller nova para os seus fillos e o seu marido. O resultado apréciase cunha escritura case xornalística, sen adornos, coas palabras xustas e un ambiente hiperrealista e na que case todas as integrantes do club coincidimos en clasificar como admirablemente ben descrito.
E seguimos e rematamos este primeiro trimestre de lecturas do 2021/22 con Yoga. Sen dúbida o cambio é máis que palpable e non sabemos ben se polo bo regusto que nos quedou no padalcon De vidas ajenas pero o certo é que tamén soubemos saborear aos poucos e sacarlle repouso a Yoga. De lectura máis densa e con momentos de altibaixos nos que as temáticas que nos introduce son moitas: a meditación, o retiro espiritual, o terrorismo, o atentado de Charlie Hebdo, os tratamentos psiquiatricos… e esa etapa de profesor de escritura nunha illa grega como parte dese tratamento antidepresivo do propio Carrére momento no que se entrecruza coas vidas dos numerososo refuxiados que van chegando e que correrán distintas sortes. Con Yoga estamos de novo ante un espléndido manexo da non ficción por parte de Carrére. O que nun principio ía ser un libro amable sobre esta disciplina oriental que o propio autor practica dende hai máis de trinta anos porque proporciona benestar, viuse truncado e acobou sendo unha crónica dun divorcio, dunha profunda depresión e en mil e unha historias máis que por veces pode chegar a despistar ao lector. En suma, poida que estemos de acordo en que Yoga non sexa para todos ou poida que simplemente haxa que atopar o momento para poder conectar con el pero para nós é tamén un si nos imprescindibles deste 2021 que remata xa.
“Ayuda a vivir ser conscientes de que todo momento es un tránsito, que el apogeo anuncia el declive y la derrota la victoria futura. Cuando la vida te sonríe es útil saber que va a propinarte una tunda, y que la luz volverá cuanto antes a tientas en las tinieblas. Eso enseña prudencia, infunde confianza. Ayuda a relativizar los estados de ánimo. Al menos debería hacerlo.”
Non queremos desvelar mais pero si lembrarvos que calquera destas lecturas pode ser un bo agasallo para este nadal, xunto coas recomendacións que sempre traemos para vós na nosa xa tradicional guía de “Historias de regalo”.
Hamnet, de Maggie O’Farrell
Nas pasadas sesións do club de lectura de Monte Alto tivemos a ocasión de ler e comentar unha das obras das que máis se falou no pasado 2020: Hamnet, de Maggie O’Farrell, editado en castelán por Libros del Asteroide.
O’Farrell é unha escritora de Irlanda do Norte nada en 1972. Ten unha dilatada carreira como novelista, con numerosos premios. En 2020, con Hamnet, gañou o Women’s Prize Fiction, un dos máis prestixiosos do Reino Unido, e o Premio del Círculo Nacional de Críticos de Libros.
Agnes, una muchacha peculiar que parece no rendir cuentas a nadie y que es capaz de crear misteriosos remedios con sencillas combinaciones de plantas, es la comidilla de Stratford, un pequeño pueblo de Inglaterra. Cuando conoce a un joven preceptor de latín igual de extraordinario que ella, se da cuenta enseguida de que están llamados a formar una familia. Pero su matrimonio se verá puesto a prueba, primero por sus parientes y después por una inesperada desgracia.
Partiendo de la historia familiar de Shakespeare, Maggie O’Farrell transita entre la ficción y la realidad para trazar una hipnótica recreación del suceso que inspiró una de las obras literarias más famosas de todos los tiempos. La autora, lejos de fijarse únicamente en los acontecimientos conocidos, reivindica con ternura las inolvidables figuras que habitan en los márgenes de la historia y ahonda en las pequeñas grandes cuestiones de cualquier existencia: la vida familiar, el afecto, el dolor y la pérdida. El resultado es una prodigiosa novela que ha cosechado un enorme éxito internacional y confirma a O’Farrell como una de las voces más brillantes de la literatura inglesa actual.
Texto de contracapa de Hamnet.
Foi unha lectura que gustou moito, sobre todo as pasaxes descritivas que tiñan o poder de transportarnos nunha viaxe no tempo. Tamén sorprendeu por amosar un punto de vista novidoso sobre a historia de William Shakespeare e a motivación pola que puido escribir a súa obra Hamlet. Conxugando datos históricos e ficción, O’Farrell constrúe unha historia realista que sorprendeu gratamente aos e ás asistentes do club de Monte Alto, aínda que non demasiado: nesta biblioteca xa eramos fans da escritora tras a lectura de Sigo aquí ou La extraña desaparición de Esme Lennox.
«Demasiado oportuna (…) Una novela histórica excepcional.»
The New Yorker
«Increíblemente hermosa, insoportablemente conmovedora.»
Scotsman
«A pesar de los más de cuatrocientos años que han pasado desde la muerte de Hamnet, la historia que O’Farrell teje en esta emocionante novela es atemporal y siempre apropiada.»
Heller McAlpin (National Public Radio)
«Su mejor novela hasta la fecha. “Hamnet” demuestra que siempre hay nuevas historias que contar. (…) Esto confirma a O’Farrell como una escritora de extraordinaria versatilidad – cualidades que comparte con William Shakespeare.»
Stephanie Merritt (The Guardian)
Se queredes comezar a ler esta deliciosa novela, podedes facelo aquí pinchando en “Empieza a leer”.
Flores de ferro, de María Rei Vilas
O pasado luns día once de outubro, tivo lugar na sala infantil da Biblioteca Municipal da Sagrada Familia de A Coruña a segunda sesión do “Clube de lectura”. A nosa primeira lectura deste curso foi “Flores de ferro” de María Rei Vilas, que nos brindou unha sesión chea de anécdotas, confesións e lembranzas das lectoras e lectores e tamén da propia autora, que estivo presente para falar do proceso creativo e da documentación previa a ecribir a novela, pero tamén para escoitar as reflexións e as introspeccións en voz alta que se fixeron ao longo da xornada.
María Rei Vilas naceu en Laracha no ano 1964 pero ten un amplo coñecemento de toda a Comarca de Bergatiños: dende Paisaco (ou Peisaco, que é coma moita xente dalí lle chama), Arteixo, Costa da Morte e por suposto da propia vila natal da autora: Laracha.
María exerce dende fai 17 anos coma profesora de Bioloxía e Xeoloxía no IES Agra de Leborís de Laracha. Está comprometida e colabora activamente coa Federación de ANPAS da Coruña-Costa da Morte e ten participado na organización do “Camiño sen límites”, roteiros organizados pola propia Federación de ANPAS. A finalidade destes roteiros é que ao longo do percorrido, se fagan fíos conductores ou de soporte á realización de diversas actividades en equipa, sendo a atención á diversidade, a igualdade e a cooperación entre todas e todos os pilares da actividade.
É autora de libros de texto de Bioloxía e Xeoloxía pero coa que é a súa primeira novela, “Flores de ferro“, ven de gañar a pasada edición do premio “García Barros”, que ten colleitado e colleita unha chea de boas críticas dende que saíu publicada fai un ano.
A xa nosa “Flores de ferro” conta unha historia ambientada nun pobo ficticio, pero que podería ser calqueira vila, cidade ou pobo de Galicia. É unha novela coral que alterna e abarca varias épocas. Dende os anos 20 do s. XX ata case o final da década dos 80s. Historias entrecruzadas que comezan coa a vida de Camila, unha rapaza de 35 anos que, debido a un acontecemento familiar, decide regresar ao seu pobo natal, Briana. Corre o ano 1987 e descoñece que se vai enfrontar a unha verdade que está oculta no seu interior e silenciada por aquelas e aqueles que viviron a época convulsa da España e da Galiza dende a década dos 20s, as penurias e atrocidades acontecidas durante o Golpe de Estado do ano 36 perpetrado polo Bando Nacional, a posguerra e a posterior estabilización dunha dictadura na que as sombras, os silencios e os resquemores están máis presentes que nunca.
Camila deberá afrontar a verdade botándolle valor. En Briana coñece a Antón, o ferreiro artista que, pechado no seu propio mundo, arrastra a dor e culpa daqueles que non souberon ou non quixeron ver coma o mal tinguía de negro e vermello morte as vidas de moitos habitantes do pobo. Coma o mal se ía estendendo, pouco a pouco, sen que ninguén se percatase do que acontecía.
María Rei Vilas debuta na novela cunha historia na que a intriga asolaga tanto o persoal coma o colectivo. Unha historia na que as mulleres teñen un papel crucial e que buscan, de forma empoderante, afrontar as situacións e decisións máis difíciles das súas vidas. Mulleres fortes, decididas, protagonistas das súas propias vidas e donas dun silencio provocado, na que as persoaxes, inesquecibles, vense envoltas nunha trama da que son víctimas silentes que queren acadar unha xustiza que non atoparon pero que necesitan para curar feridas que nunca pecharon… Aurora, Olga, Nidia, Camila… son as flores de ferro desta historia. Pero coma sempre ocorre hai máis, houbo moito máis.
De ter que facer una reflexión sobre o libro faríao en forma de pequeños flashes, de microescenas que quedaron xa gravadas a lume na niña cabeza. Unha instrospección que fago en voz alta, pero necesaria para non olvidar o pasado de moitas familias que se viron avocadas a decidir e facer cousas que nunha situación de normalidade non terían feito:
Esta sesión, cunha asistencia envidiable e una participación por parte dos asistentes de absoluto respecto, dou comezo ás 10:30 h. e alongouse una hora más do previsto. Coma un ritual atávico, María comezou a poñer pequeñas pedriñas ao redor dunha mesa logo, dirixíndose ao grupo, ensinou unha pequena fotografía en branco e negro. Sen dúbida era algo de vital importancia para ela, sendo como son os recordos, parte esencial da novela, aquela instantánea foi o punto de partida para escribir un libro cheo de sensacións, texturas, olores… que se perciben cada vez que unha descripción asalta ao lector, con cada verba que as persoaxes lanzan ao ar para quen queira escoitar. Aquela foto deulle pé a investigar sobre a vida nunha época aínda presente na actualidade.
Ano e medio de documentación sobre os anos negros da Galiza e da Comarca de Bergantiños serviron para darse conta de que non todo é o que parece, nin as situacións, nin as persoas. Mulleres e homes que dun día para outro trocaron a súa vida cotiá por unha existencia lóbrega por mor dunhas ideas políticas que levaron a moitas e moitos a encarar as visicitudes da vida de forma silenciosa.
Cando lemos o libro podemos intuír que, a pesar de que Briana é un lugar imaxinario e novelesco, ten moito que ver co pasado das nosas avoas e avós, nais e pais. De como calamos ainda agora nas reuniós familiares e evitamos falar dunha época que parece que queremos esquecer, borrar do mapa. María, explicou moi ben este feito xa que ela tamén é filla e neta dunha etapa, dun momento espazo-temporal do que ninguén, salvo os vencedores, falan (ou quizáis non…) É importante sinalar que moitas das vidas truncadas que lemos ou lerán no libro son casos reais, documentados, acontecidos en lugares e vilas, cidades, que tras os acontecementos do Alzamento Nacional nunca volveron a ser como eran.
O grupo asistente ao clube de lectura aportou grandes reflexións, nas que se podía entrever como a vida das personaxes chegou ao corazón dos lectores. Reviviron a realidade que lles tocou vivir, ou que viviron, os seus parentes. Destacaron con sabias palabras como as mulleres sempre levaron a carga, o peso da vida sobre os seus ombros e xeonllos, e tiveron que tomar moitas decisións complexas. Un empoderamento inconsciente que hoxe en día é tan importante recuperar. Comentaron tamén como os homes desta historia, pola contra, son meros monicrecres, con pouca iniciativa de decisión e que só algúns deles, na novela, acomete accións en beneficio propio.
Todas en todos conviron en que a realidade sempre supera a ficción, que sempre é máis dura, pero que neste caso, o que nos conta María en “Flores de ferro” e tan real que é acaído dicir que non hai familia no noso país, no noso pobo, cidade ou vila que non pasara por situacións similares ás que se mencionan no libro.
Todos os membros do clube estiveron dacordo definila como una novela que arrecende a familia, cunha linguaxe moi cuidada, unha historia ben fiada a través de recordos e flashbacks, que a priori poderían dificultar a lectura pero que sen embargo fan que aumente a expectación das lectoras e lectores, provocando conversas interiores, reflexándose nas diferentes personaxes que aparecen ao longo do libro. Como actuariamos nós de estar na pel dalgunha das personaxes? ou, tamén, que personaxe nos gustaría ser?
Ao final, María descubriunos o segredo das pequenas pedriñas que colocara ao redor da mesa ao principio da sesión: pedras recollidas da Praia de Baldaio. Cantos rodados de 30.000 anos que que viron pasar os bos e os malos momentos da humanidade. Convidounos a coller unha pedra a cada unha e un coa promesa de devolvela ao seu lugar de orixe, para que eses recordos que levan no seu interior non se perdan no ruído da vida cotiá.
Como reflexión final de “Flores de ferro” poderíamos decir:
Solpor. Pensamentos antes de que comece o cántico do soño. Raios de Sol desmenúzanse entre os visillos. Os sempre silenciosos ollos comezan a susurrar. Elegantes taquicardias perdidas no tempo. Miradas disfrazadas negan os pasos en falso aos paxaros. Dulce marmelada de soles deixa cega a incrédula infancia. O tempo, o martelo…. Prados sulfurados. Golpear tonalidades. Atusar levemente a sinrazón. Xardíns tramposos falan en voz baixa. Agazapada na esfera da existencia, alcanza o tempo para deixar de ser trivial. Carbonízase ante a impávida e inmutable hipocresía. Proscrita, apóstata… a sociedade con cara limón.
Das cousas de Ramón Lamote, de Paco Martín
A LIX (Literatura Infantil e Xuvenil) non é só para menores de idade. Desde os clubs de lectura de Monte Alto e Estudos Locais reivindicamos isto o pasado curso coa lectura de Das cousas de Ramón Lamote, do autor Paco Martín.
Das cousas de Ramón Lamote é un clásico da literatura galega. Publicado por ver primeira en 1985 (gañador do Premio Barco de Vapor de 1984) e con numerosas reimpresións e reedicións ao longo dos anos, é grazas a el que se usa o termo Xeración Lamote para se referir a un grupo de escritores galegos lugueses como Xabier P. Docampo e Agustín Fernández Paz que renovaron a literatura galega infantil nos anos oitenta. En 1986 acada o Premio Nacional de LIteratura Infantil e Xuvenil e aparece na prestixiosa lista IBBY Honour List.
O seu autor, Paco Martín, nado en Lugo 1940, é mestre xubilado de Primaria. Tamén foi conferenciante e columnista periódico en xornais como El Progreso, e director do suplemento Axóuxere. Semanario do neno galego publicado no xornal La Región de Ourense nos anos 1974-1975.
Este best-seller breve e retranqueiro fixo que moitos e moitas das asistentes lembrasen as súas lecturas da infancia e que lles saíse un sorriso ao ler as vivencias do profesor de chairego e debuxante de soños.
A dúbida, de María Reimóndez
Un dos libros que máis impactou no pasado curso aos clubs de lectura das bibliotecas de Monte Alto e Estudos Locais foi A dúbida, de María Reimóndez, obra gañadora do XIV Premio de Novela por Entregas de La Voz de Galicia. Nel, a autora lucense fálanos dun tema duro e cru, os abusos sexuais infantís, chegando a ser por momentos ata difícil de ler para algúns e algunhas asistentes.
Unha muller é sorprendida pola chegada da policía á súa casa para deter o seu home, un político, por un presunto delito de abusos sexuais de menores. A acción de “A dúbida” desencadéase a partir dese feito, que provoca o conflito psicolóxico desa muller que empeza a dubidar se coñecía realmente ao home. Un ritmo áxil, a profundidade do conflito psicolóxico e a sutileza con que a novela trata temas de actualidade como os abusos sexuais e a corrupción política son os argumentos que valorou o xurado da decimocuarta edición do Premio de Novela por Entregas de La Voz de Galicia. En “A dúbida” a autora fai uso da súa experiencia como narradora para ofrecer unha historia que engancha a atención das lectoras e lectores e aborda, desde a denuncia social e a intriga, un tema pouco frecuente na literatura galega, escrita con pulsión literaria e rigor.
Sinopse de A dúbida.
Ademais, tamén puidemos ver e debater sobre a seguinte entrevista feita á autora por Nós Televisión, na que fala, entre outras cousas, do sistema literario galego ou da organización feminista (tal e como ela a reivindica) Implicadas no desenvolvemento, da que é fundadora.
A novela deixou sentimentos encontrados nos e nas asistentes xa que os abusos sexuais a menores é un tema difícil sobre o que ler, pero resulta imprescindible sacalo á luz para loitar contra el.
As Municipais Entenden 2021
Antonte 28 de xuño, celebrouse o Día Internacional do Orgullo LGTBI inundando as redes de cores para visibilizar ao colectivo e reivindicar os seus dereitos. As celebracións seguen e dende as Bibliotecas Municipais estamos a celebralo toda a semana porque como bibliotecas e bibliotecarixs pretendemos integrar todas as diversidades sexuais e ser espazos seguros e libres de LGTBIfobias. Apoiando a campaña municipal do Orgullo 2021 “Somos. Estamos. Amamos”, as bibliotecas contribuímos esta semana e todos os días do ano con accións e recursos que poñemos a disposición de toda a cidadanía.
Dende hai tempo, coa iniciativa “As municipais entenden” vimos impulsando a presencia de materiais LGTBI nas nosas bibliotecas e, ao tempo, démoslle un tratamento especial aos materiais dos que xa dispoñíamos. Todos os materias son seleccionados rigurosamente polos bibliotecarixs da rede e pouco a pouco a colección vai medrando. Todos os materiais se poden recuperar de forma sinxela a través do noso catálogo e pódense levar en préstamo ou consultalos nas bibliotecas.
Co gallo do Orgullo elaboramos unha guía de lectura “As municipais entenden 2021” que recolle algunhas últimas incorporacións ao catálogo editadas entre os anos 2020 e 2021. Son unha pequena mostra de todo o que poderás atopar estes días nas bibliotecas, nas cales atoparás un rinconciño con materiais destacados de temática LGTB. A guía de lectura tamén podedes consultala no Calaméo das bibliotecas.
Froito do noso compromiso coas diversidades sexuais e de xénero non soamente identificamos os materias, senón que tamén queremos ser espazos seguros para o debate, o encontro e a reflexión, polo que no 2016 puxemos en marcha o primeiro club de lectura LGTB de Galicia no que en cada sesión desmenuzamos a realidade LGTB e o seu tratamento na literatura, o QUEERuña. Todos os anos en setembro abre o prazo de inscrición para todxs os que queiran participar e formar parte do mesmo, podes visitar o blog do club, a través do que difunden os encontros e os materiais que len e comparten, e así coñecer un pouco máis sobre a súa actividade.
Durante esta semana do Orgullo estamos a nutrir tamén as nosas canles de Ivoox e Spotify. Ampliamos a playlist de “As Municipais Entenden” con novas cancións preparadas para darlle ao play:
E tamén con podcasts especiais de temática LGTB dentro da nosa iniciativa de Lemos para ti, trátase dunha serie de fragmentos de lectura de obras desta temática aos que poñemos as nosas voces e que poderás escoitar tantas veces como queiras. Aquí vos deixamos algúns deles, pero iremos compartindo máis ao longo da semana.
Se queres coñecer máis sobre a nosa iniciativa “As Municipais entenden” e saber todas as accións que levamos a cabo durante esta campaña do Orgullo 2021, visita a nosa páxina web e segue de preto as nosas redes sociais para ver todo o que estes días estamos a publicar, visita as @bicoruna.
Gloria Fuertes e o 8M: as minusvaloradas
Moitas das últimas escollas para o club de lectura de Monte Alto estiveron centradas na reivindicación de mulleres coñecidas, pero quizais non tan recoñecidas en ámbitos que van máis alá do que os manuais de literatura ou mesmo a crítica nos queren achegar. A primeira foi Emilia Pardo Bazán co seu El encaje roto, unha escolma de relatos contra a violencia de xénero que nos amosou á escritora coruñesa desde unha vertente feminista que moitas persoas descoñecían. Esta semana, a do Día da Muller, é a quenda de Gloria Fuertes.
A todos e todas as asistentes ao club lles soaba o nome da poeta madrileña, pero a meirande parte só a relacionaba con programas da televisión dirixidos ao público infanti (Un globo, dos globos, tres globos ou La mansión de los Plaff, entre outros). Grazas a El libro de Gloria Fuertes, cunha marabillosa edición de Blackie Books que mestura poesía, biografía, fotografía e debuxos da propia autora, puidemos achegarnos a esoutra faceta da Fuertes máis descoñecida, pero non por iso menos valiosa ou de menor calidade: a súa poesía para persoas adultas.
Tivemos ocasión de reflexionar sobre cuestións como por que sempre se relaciona a LIX (Literatura Infantil e Xuvenil), moitas veces considerada un xénero “menor”, coas mulleres. Lembramos tamén a Pardo Bazán, sempre coñecida polo Naturalismo e historica (e convenientemente?) esquecida no eido da súa defensa feminista, e mesmo debatemos sobre artigos que menosprezaban a necesidade de reivindicar as mulleres nas letras porque “xa” existen as mulleres nas letras, coma se para acadar a verdadeira igualdade chegase con facer acto de presenza (por poñer un exemplo, basta con revisar o número de mulleres aos que se lles dedicou o Día das Letras Galegas ao longo da historia: 5 de 59).
E para celebrar este (aínda) tan necesario 8M, basten só as palabras de Gloria Fuertes:
A Jenny
Nadie le ayudó
pero él se hizo mujer
Cantar cantaba,
era la preferida de los hombres del night-club.
Me dijo:
—En toda mi vida
sólo he leído un libro,
el tuyo.
Entonces…
Le acaricié de verdad
sus pechos de mentira.
Gracias, amor
Gracias, amor
por tu imbécil comportamiento
me hiciste saber que no era verdad eso de
“poesía eres tú”.
¡Poesía soy yo!
Me dijeron:
—O te subes al carro
o tendrás que empujarlo.
Ni me subí ni lo empujé.
Me senté en la cuneta
y alrededor de mí,
a su debido tiempo,
brotaron las amapolas.
Porque todo asusta, pero non podemos deixarnos vencer polo medo.
Lecturas de Café con Libros 2021. Primeira Parte
Nos clubs de lectura da Biblioteca Os Rosales as nosas tertulias seguen a ser virtuais pero continuamos a tecer fíos invisibles que nos unen nunha comunidade, nunha tribo, por así dicilo, que comparte o pracer da lectura.
Abrimos o primeiro trimestre do 2021 coa lectura da obra Volver a casa de Yaa Gyasi. A primeira novela da xove de orixe ghanesa reconstrúe a historia dos seus antepasados desde o África esclavista do século XVIII ata o Estados Unidos do século XX. A idea da obra xorde nunha viaxe que a escritora fai ao seu país de orixe, onde visita o castelo de Costa do Cabo, no que se apiñaban miles de africanos antes de ser vendidos como escravos. O argumento centrase nas personaxes de Effia e Esi, dúas irmás de sangue que nunca chegarán a coñecerse. A obra estrutúrase a través dunha ducia de personaxes, cada un protagoniza un capítulo cun pano de fondo histórico distinto, incluíndo datas e acontecementos de cada período. A través das súas páxinas coñecemos as guerras tribais, a chegada dos misioneiros ao país africano, a lei de escravos fuxitivos de 1850, pasando polas minas nas que tras a Guerra de Secesión os negros cumprían condenas por delitos inventados ; das rúas de Harlem ás aldeas subsaharianas; da epidemia do crack no Nova York dos oitenta, ao nacemento do movemento de independencia na Costa do Ouro. Toda unha leccion de historia.
Esta novela serviunos de catalizador e sen darnos conta entramos de cheo no mes de febreiro, o mes por excelencia no que réndese homenaxe a xeracións de afroamericanos que loitaron contra a adversidade para lograr a plena cidadanía na sociedade estadounidense, o Black History Month. Que mellor maneira de sumarnos a esta celebración que a través dunha mostra bibliográfica, na que poderedes atopar unha coidada selección de novelas, cómics, películas e cds de música que abordan a historia do pobo negro.
Se facemos un pouco de memoria, o mes da Historia Negra – Black History Month – é unha conmemoración anual para homenaxear ás persoas afrodescendentes que, aínda hoxe, sofren o racismo institucional e cotián que impera nalgunhas sociedades desenvolvidas. Actualmente, toma unha relevancia especial co auxe dos movementos sociais, por mor da morte de George Floyd e o movemento Black Lives Matter, onde se busca acabar co racismo e a inxustiza social.
A orixe desta iniciativa remóntase ao 1926, cando Carter G. Woodson instituíu nos EEUU a Semana da Historia dos Negros. Elixiuse a segunda semana de febreiro coincidindo cos aniversarios do presidente Abraham Lincoln e do abolicionista Frederick Douglass. A partir de 1976, a semana inicial ampliouse a todo un mes. Na actualidade, o Mes da Historia Negra conmemórase de maneira oficial en Canadá e Estados Unidos en febreiro e en Irlanda, os Países Baixos e o Reino Unido en outubro.
Seguimos tirando do fío e chegamos ao noso recuncho de #Viaxalendo, un pequeno espazo que reservamos na sala de adultos dedicada á literatura dun país, polas nosas estanterías xa viaxamos a Xapón, Irlanda, India ou Portugal. Desta volta no podiamos deixar de dar voz a unha literatura tan rica pero tan descoñecida como a do continente africano. Desde o norte ao sur. Alí poderedes encontrar obras de J.M. Coetzee (Sudáfrica), Jose Eduardo Agualusa (Ángola), Yasmina Kadra (Alxer), Leila Slimani (Marrocos) e tantos outrxs.
Pechamos o círculo literario deste primeiro trimestre con Arenas movedizas de Nella Larsen. A evocadora primeira novela desta autora (1928), a máis autobiográfica, é a historia dunha muller que vive entre dous mundos lastrado polos prexuízos e o sectarismo. Autora esquecida e reinvindicada por algunhas figuras actuais como Alice Walker, Toni Morrison e Maya Angelou que veñen de rescatar do esquecemento aos artistas do chamado Renacemento de Harlem e, entre eles, á nosa autora, para introducila non xa no canon das escritoras afroamericanas, senón no das autoras estadounidenses de calquera cor.
Non podíamos comezar de mellor maneira este temporada literaria nos clubs de lectura “Café con Libros”!! Non vos parece?
El gran viaje de estudios de García Lorca
Nas últimas semanas, tanto no club de lectura da biblioteca de Estudos Locais coma na de Monte Alto tivemos a oportunidade de ler El gran viaje de estudios de García Lorca, editado por Alvarellos Editora.
Este libro, ilustrado e con anotacións ao coidado de Henrique Alvarellos, é unha crónica de primeira man da viaxe de estudos feita por Federico García Lorca e algúns estudantes máis grazas ao seu profesor Domínguez Berrueta en 1916. Na primeira parte, os escritos do seu compañeiro de estudos Luis Mariscal amosan as paradas, visitas e experiencias que vive o grupo na súa ruta, que é a que segue:
Madrid — El Escorial — Ávila — Medina del Campo — Salamanca — Zamora— Astorga — Ourense — Redondela — Santiago de Compostela — A Coruña — Lugo — León — Sahagún — Venta de Baños — Burgos — Segovia.
Na segunda parte, podemos ler, entre outros, as cartas e telegramas orixinais que Lorca envía á súa familia durante o traxecto, contando o que sente, o que ve, e as impresións que lle produce Galicia, á que volverá tres veces máis ao longo da súa curta vida. Ademais, é nesta viaxe na que o granadino decide deixar a música (ao longo do traxecto dá varios concertos para os seus compañeiros e xentes dos lugares que visitan) e dedicarse á escrita. Tamén hai artigos ou fragmentos do que será o seu primeiro libro Impresiones y paisajes, (1918).
Os e as asitentes ao club coincidiron que esta foi unha forma diferente de achegarse á figura do granadino, ademais de descubrir cousas do poeta que non sabían. Para completar a lectura, tamén lemos outros textos sobre a relación de Lorca con Galicia que se poden atopar na rede:
- Un ejemplar de los seis poemas galegos de Lorca convertidos por Seoane en una obra de arte, de Rodrigo Gutiérrez Viñuales.
- O pórtico poético dos Seis poemas galegos de F. García Lorca, de Luís Pérez Rodríguez. Libro de 410 páxinas editado polo Consello da Cultura Galega con música incluída.
- A Rosalía de Federico: la herencia de Rosalía de Castro en los Seis Poemas Galegos de Federico García Lorca, de Giulia Vezzaro.
Ademais, na biblioteca de Estudos Locais puidemos contar coa participación do escritor Xavier Alcalá, que coñeceu a Ernesto Guerra da Cal e nos contou algún que outro segredo e anécdota sobre os Seis poemas galegos e sobre a amizade de Lorca, Guerra da Cal e Blanco Amor.
Finalmente, na biblioteca de Monte Alto rematamos a xornada lorquiana vendo o seguinte documental.
O que sabemos de Lolita Díaz Baliño, homenaxeada no Día da Ilustración 2021, nas Bibliotecas Municipais da Coruña
Moito do que sabemos de Lolita Díaz Baliño (1905-1963) nas Bibliotecas Municipais da Coruña aprendémolo na Biblioteca de Estudos Locais. De feito, xa en marzo de 2019 aparece destacada na nosa guía de Mulleres da Coruña que pode lerse na internet. Da man de Estudos Locais profundamos no fascinante universo da artista coruñesa, única nunha familia única –aí temos, por exemplo, aos seus irmáns Camilo ou Indalecio, ou ao seu sobriño Isaac- e repasamos as múltiples razóns que a levaron a ser homenaxeada no Día da Ilustración galego este 2021.
Ela mesma fala de si propia na revista Galicia Gráfica do 17 de marzo de 1929, revelando, na franqueza da súa mocidade, anécdotas como que a súa formación foi autodidacta por elección, e que non aspiraba a vivir dos seus debuxos, pero que, así a todo, pedíanlle cada vez máis e era ben pagada por eles. Tamén escoitamos, a través desas confesións en papel, o lamento sobre os inconvenientes de ser muller da súa época, e non poder viaxar soa e ser, dese xeito, libre. Confórmase, daquela, segundo entendemos, con atopar a liberdade na ilustración, e en viaxar a través de todas esas publicacións para as que lle pedían debuxos con entusiasmo.
A popularidade e o prestixio dos que gozou na súa época levárona a participar en diversas exposicións na cidade e no resto do país, en converterse na primeira muller, a carón de María del Carmen Corredoyra, en ser membro da Real Academia Galega de Belas Artes, ou en dirixir a súa propia academia de pintura, ela, que nunca profesor quixera. Precisamente dos seus alumnos e alumnas parte unha agarimosa exposición-homenaxe á mestra en 1962, poucos anos antes do seu falecemento. Entre o seu alumnado estará, camiños cruzándose na vida, outra todoterreo, Carmen Arias, quen se converterá en muller do seu sobriño, Isaac Díaz Pardo.
Para saber máis desta fascinante ilustradora da Coruña, estes días tanto desde as bibliotecas como desde outras entidades organizamos un feixe de actividades relacionadas con ela. Pasade polo blog das bibliotecas FanCómic e veredes!
Ademais, por se non abondase, en Galiciana, Biblioteca Dixital de Galicia, teñen un feixe de cousiñas relacionadas con Lolita Díaz Baliño. A non perder!
O material que podemos atopar en Estudos Locais sobre Lolita Díaz Baliño por orde cronolóxica:
• 1947: “Memoria del curso de 1946 a 1947 / por el señor don Indalecio Díaz Baliño”. En: Memoria [Publicaciones periódicas] : leída en la apertura del curso… por el … / Escuela de Artes y Oficios Artísticos de La Coruña.– La Coruña : [s.n., 19–?]- (La Coruña : Imp. Zincke Hermanos).
• 1949: Boletín de la Real Academia Provincial de Bellas Artes de Nuestra Señora del Rosario [Publicaciones periódicas].– N. 1 (1949) — La Coruña : Real Academia Provincial de Bellas Artes de Nuestra Señora del Rosario, 1949- (La Coruña : Imprenta Sindical).
- Neste primeiro número da publicación aparece un interesante apartado sobre o catálogo bibliográfico da exposición “Cien años de arte en Galicia”, na que a propia Lolita expuxo o seu Tríptico alegórico de Galicia, do que da fe a imaxe que adxuntamos. A ver se adiviñades a cal nos referimos…
• 1950: Un coruñés en el paisaje de la crítica nacional : Benito Rodríguez-Rajoy / discurso leído ante la Real Academia Provincial de Bellas Artes de Nuestra Señora del Rosario … por José Luis Bugallal y Marchesi ; y contestación de María de los Dolores Díaz Baliño.– La Coruña : [s.n.], 1950 (A Coruña : Imprenta Sindical).
• 1990: Portadas : los artistas gallegos y el libro : 1900-1936 : exposición de la Catalogación Arqueológica y Artística de Galicia del Museo de Pontevedra, Sala Municipal de Exposiciones del Ayuntamiento de La Coruña, julio 1990.– La Coruña : Fundación Pedro Barrié de la Maza : Ayuntamiento, 1990.
• 1991: Catálogo del patrimonio artístico de la Diputación de A Coruña. I, Pintura y escultura / María Luisa Sobrino Manzanares, María Dolores Liaño Pedreira ; catalogación, Consuelo Fernández Rico-Arizmendi … [et al.].– A Coruña : Diputación, D.L.1991 (A Coruña : Imprenta Provincial).
• 1992: Arte modernista [Vídeo-VHS] / producción y presentación, Asociación Sócio-Pegóxica Galega ; guión, Xosefina Cerviño, Elisa López-Niño ; dirección, Eduardo Álvarez.– A Coruña : Asociación Sócio-Pedagóxica Galega, D.L. 1992.
• 1993: Mulleres destacadas de Galicia / Enrique Alvarellos.– Lugo : Alvarellos, D.L. 1993.
• 2005: Biografías [Dossier de prensa]: María Dolores Díaz Baliño: [Noticias extraídas da prensa local da Coruña].– [A Coruña] : [Biblioteca Municipal de Estudios Locales], 2005-.
• 2009: Real Academia Gallega de Bellas Artes, 1850-2000 / Ángel Padín Panizo.– A Coruña : Real Academia Galega de Belas Artes Nosa Señora do Rosario, D.L. 2009.
• 2014: “Dolores Díaz Baliño e a búsqueda da felicidade” / Carolina Díaz. En: Luzes. Nº 2 (xaneiro 2014), p. 98-99.
• 2019: Mulleres sen cancelas : roteiro pola mamoria feminina nas rúas da Coruña : A Coruña 9 de marzo de 2019 / edición e diseño ao coidado de Pepe Barro.– [A Coruña] : Asociación Cultural Alexandre Bóveda, 2019.
E, abofé, ademais disto, son imprescindibles a revista GALICIA (1924-1926) e a súa continuadora GALICIA GRÁFICA (1926-1929), para as que Lolita Díaz Baliño colaborou acotío. Como se ve, toda unha imprescindible da ilustración na Coruña e en Galicia!
Blogs Clubs Lectura das Bibliotecas Municipais da Coruña 